Kolon kanseri, dünyada ve Türkiye’de en sık görülen kanser türlerinden biridir. Erken teşhis ve düzenli tarama yöntemleri sayesinde bu kanser türünün önlenmesi veya tedavi edilmesi mümkündür. Ancak, taramanın ne zaman başlanacağı, hangi yöntemlerin kullanılacağı ve kimlerin risk altında olduğu gibi sorular, halk sağlığı açısından büyük önem taşır. Bu yazıda, kolon kanseri taramasının zamanlaması, yöntemleri ve risk grupları hakkında kapsamlı bir değerlendirme sunulacaktır.
Kolon Kanseri Nedir?
Kolon kanseri, kalın bağırsağın (kolon) iç yüzeyinde gelişen kötü huylu tümörlerdir. Genellikle polip adı verilen iyi huylu büyümelerden kaynaklanır. Zamanla bu polipler kansere dönüşebilir. Kolon kanseri, yavaş ilerleyen bir hastalık olup, erken evrede tespit edildiğinde tedavi şansı yüksektir. Ancak belirtiler genellikle geç ortaya çıktığı için hastalık ilerledikçe tedavi daha zor hale gelir.
Kolon Kanseri Taraması Nedir?
Kolon kanseri taraması, henüz belirti vermeyen bireylerde hastalığın erken evrede tespit edilmesi amacıyla yapılan testlerdir. Bu testler sayesinde kanser öncesi polipler veya erken evre kanserler saptanabilir, böylece tedavi süreci daha etkili hale gelir. Tarama yöntemleri arasında kolonoskopi, gaitada gizli kan testi, sigmoidoskopi ve son yıllarda gelişen bazı genetik testler bulunmaktadır.
Kolon Kanseri Taraması İçin Başlama Yaşı
Geleneksel olarak, kolon kanseri taramasına 50 yaşında başlanması önerilmiştir. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, genç yaşlarda da kolon kanseri görülme sıklığının arttığını göstermektedir. Bu nedenle, Amerikan Kanser Derneği (ACS) 2018 yılında yaptığı güncellemeyle, normal risk altındaki bireylerde taramanın 50 yerine 45 yaşında başlamasını önermiştir . Bu öneri, özellikle sağlıksız beslenme alışkanlıkları, obezite ve hareketsiz yaşam tarzının etkisiyle gençlerde kanser görülme oranlarının arttığı gözlemiyle yapılmıştır.
Türkiye’de ise Sağlık Bakanlığı, 50-70 yaş arasındaki bireyler için tarama önerirken, yüksek risk grubundakilerde taramanın daha erken yaşlarda başlamasını önermektedir .
Kolon Kanseri İçin Risk Grupları
Kolon kanseri taraması, bireylerin risk durumuna göre şekillendirilmelidir. Aşağıda, tarama için belirlenen risk grupları ve önerilen yaş aralıkları yer almaktadır:
Normal Risk Grubu
-
Açıklama: Ailesinde kolon kanseri veya polip öyküsü bulunmayan, inflamatuar bağırsak hastalığı (Crohn hastalığı, ülseratif kolit) geçirmemiş ve genetik hastalık riski taşımayan bireyler.
-
Tarama Başlangıç Yaşı: 45-50 yaş.
-
Tarama Yöntemleri: 10 yılda bir kolonoskopi veya 2 yılda bir gaitada gizli kan testi önerilmektedir .
Yüksek Risk Grubu
-
Açıklama: Ailesinde 50 yaşından önce kolon kanseri veya polip öyküsü bulunan, inflamatuar bağırsak hastalığı geçiren veya genetik hastalık riski taşıyan bireyler.
-
Tarama Başlangıç Yaşı: 40 yaş veya daha erken.
-
Tarama Yöntemleri: Daha sık aralıklarla kolonoskopi veya diğer uygun testler önerilmektedir .
Kolon Kanseri Taraması Yöntemleri
1. Kolonoskopi
Kolonoskopi, kalın bağırsağın tamamının incelendiği bir testtir. Polipler veya kanser belirtileri doğrudan gözlemlenebilir ve gerekirse biyopsi alınabilir. Kolonoskopi, en güvenilir tarama yöntemlerinden biridir.
2. Gaitada Gizli Kan Testi
Bu test, dışkıda kan olup olmadığını kontrol eder. Kolon kanserinin erken evrelerinde dışkıda kan bulunabilir. Gaitada gizli kan testi, kolonoskopi öncesi tarama aracı olarak kullanılır.
3. Sigmoidoskopi
Sigmoidoskopi, kalın bağırsağın alt kısmının incelendiği bir testtir. Kolonoskopiye göre daha sınırlı bir inceleme sağlar.
4. BT Kolonoskopi
Bilgisayarlı tomografi kullanılarak yapılan bu yöntem, kolonoskopiye alternatif bir görüntüleme tekniğidir. Ancak, poliplerin çıkarılması mümkün değildir.
5. Genetik Testler
Fekal DNA testi gibi yeni yöntemler, dışkıda bulunan hücrelerin genetik materyalini inceleyerek kanser veya polip varlığını belirlemeye çalışır. Ancak bu testler henüz yaygın tarama programlarına dahil edilmemiştir .
Kolon Kanseri Taramasının Önemi
Erken teşhis, kolon kanserinde hayatta kalma oranlarını artırmaktadır. Tarama testleri sayesinde:
-
Kanser öncesi polipler tespit edilip çıkarılabilir.
-
Erken evrede kanserler tedavi edilebilir.
-
Tedavi maliyetleri ve komplikasyonlar azalır.
-
Yaşam kalitesi artar.
Kolon kanseri, erken teşhis ve düzenli tarama ile önlenebilir veya tedavi edilebilir bir hastalıktır. Normal risk altındaki bireylerin 45-50 yaş arasında taramaya başlaması önerilirken, yüksek risk grubundakilerin daha erken yaşlarda tarama yaptırması önemlidir. Kolonoskopi, en güvenilir tarama yöntemlerinden biridir ve düzenli olarak yapılmalıdır. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimsemek, kolon kanseri riskini azaltmada önemli bir adımdır.
Unutulmamalıdır ki, kolon kanseri taraması kişisel bir sağlık kararıdır ve bireylerin doktorlarıyla görüşerek en uygun tarama planını belirlemeleri gerekmektedir.